SEREBRAL PALSİ (BEYİN FELCİ)

Prof Dr Banu Anlar

Serebral palsi nedir?
Gelişmekte olan beyinde (anne karnındayken, doğumda, ya da doğduktan sonra 2 yaşından önce) oluşan bir zedelenme nedeniyle, çocuğun duruş ve hareketlerde güçlük çekmesi halidir. Zedelenmenin beynin hangi bölgesinde ve ne kadar yaygın olduğuna bagli olarak serebral palsi'nin belirtileri değişir. Örneğin bazı hastalarda sadece hafif topallama, diğer bazılarında ise tekerlekli sandalye kullanma gereksinimi bulunabilir.

Serebral palsi toplumda ne sıklıkta görülür?
Her 1000 bebeğin 1,5 - 3 ‘inde görülür.

Serebral palsinin sebepleri nelerdir?
Bilinen en sık sebepleri arasında hamilelik ve doğum sırasındaki bazı etkenlerdir: erken (prematüre) doğum, gebe annede tansiyonun yükselmesi veya düşmesi, kan grubu (Rh/rh) uyuşmazligi, hamileyken geçirilen kanamalar ve enfeksiyonlar belirtilebilir. Uzamis ve zor bir dogum esnasinda bebegin oksijensiz kalmasi veya dogumdan sonra geçirilen ağir mikrobik hastaliklar, kafa darbeleri, yüksek ates de serebral palsi'ye yol açabilir. Ama çoğu zaman da sebebi bulunamayabilir.

Serebral palsi önlenebilir mi?
Yukarıda sayılan olaylarin çoğu önlenebilir; sağlıklı ve kontrollü hamileliğin ardından, dogumun tıbbi olanaklari yeterli merkezlerde yapilmasi ile serebral palsi vakalarinin sayisi önemli ölçüde azaltılabilir. Annenin yaşının 18’in altında ve 40’ın üzerinde olması, ikiz-üçüz gibi çoklu gebelikler, gebelikte aşırı kilo alma ya da 5 kilodan az alma gibi risk etmenleri bilinirse, bir kısmının etkisi önlenebilir.

Öte yandan, erken tanı ve erken tedavi başarıyı arttırdığından her çocuğun gelişimi izlenmeli, yaşıtlarına göre farklılık görülürse ilk firsatta doktora başvurulmalıdır.

Serebral palsinin belirtileri nelerdir?
Çocuğun özellikle hareket (motor) gelişimi yaşıtlarina göre gerideyse, örneğin daha geç oturmus, daha geç emeklemis veya daha geç yürümeye baslamışsa; kol-bacakları normalden daha gergin veya gevşekse; duruşu, oturuşu normalden farklıysa serebral palsi'den şüphelenilmelidir.

Serebral palsi her hastada ayni belirtileri vermez. Bazı çocuklarda etkilenen kaslar normalden gergin (kasili) durumdadir ve hastanin hareketlerini kısıtlar. Bazı çocuklardaysa kaslar fazlasıyla gevsektir ve hasta vücudunu istediği gibi yönetemez. Bazen boyun, kol ve bacaklarda istem dışı kasılmalar, hareketler de görülebilir. Bazı hastalarin vücudunun bir yarısı, bazılarının sadece bacakları, bazılarının ise tüm vücudu etkilenmiş olabilir. Ağız-boğaz kaslarinin etkilenmesi sonucu konusma güçlüğü de olabilir. Beyin zedelenmesinin yaygınlık derecesine göre görme ve işitme sorunları ve bir ölçüde zekada da gerilik olabilir.

Serebral palsinin tedavisi var mıdır?
Oluşmuş beyin hasarını geriye döndürmek mümkün değildir, fakat serebral palsi'li çocuk modern tıbbi ve destek tedavileriyle pek çok becerisini ilerletebilir. Tedavinin en önemli unsuru ailenin ve çocuğun ilgisi, uyumudur. Serebral palsi tanı ve tedavisi konusunda gelişmiş ve yetkin kurumlarda başlıca Çocuk Nörolojisi, Fizik Tedavi, Ortopedi Bölümleri, ayrıca Çocuk Ruh Sağligi, Beyin Cerrahisi, Göz, Kulak-Burun-Boğaz, Beslenme, Fizyterapi-Rehabilitasyon, Ergoterapi, Dil ve Konuşma Terapisi Bölümleri hastanin tedavisinde rol alır. Bu bölümlerin her birinin hastanın işlevlerini arttıracak, kapasitesini kullanmasını sağlayacak, günlük yaşamı kolaylaştıracak katkılari olabilir. Kas gevşetici ilaçlar, fizik tedavi, çeşitli dış destek cihazları (ortezler), botulinum toksini enjeksiyonları, cerrahi yöntemler, ve kas-hareket-konuşma eğitim programları çocuğun durumuna göre seçilerek uygulanır. Bu yöntemler sayesinde serebral palsi'li çocuk yetenek ve becerilerini geliştirebilir, yaşama katılabilir ve yaşam kalitesini büyük ölçüde arttırabilir.